چه کسانی نباید از رتینول استفاده کنند؟
با وجود اینکه رتینول یکی از مؤثرترین و علمیترین ترکیبات در دنیای مراقبت از پوست است، اما برای همه افراد مناسب نیست. بهدلیل قدرت نفوذ بالا و اثرگذاری آن بر فعالیت سلولی، برخی افراد باید در مصرف آن احتیاط کرده یا بهطور کلی از مصرف آن خودداری کنند. در ادامه گروههایی را بررسی میکنیم که مصرف رتینول برایشان محدود، خطرناک یا نیازمند تجویز پزشکی است:
👩🍼 1. زنان باردار و شیرده
رتینوئیدها (از جمله ترتینوئین، ایزوترتینوئین خوراکی و حتی فرمهای موضعی مثل رتینول)، میتوانند در رشد جنین اختلال ایجاد کنند. بههمین دلیل سازمانهای بینالمللی مانند FDA و EADV مصرف آنها را در دوران بارداری و شیردهی بهطور جدی منع کردهاند.
چرا مصرف رتینول در بارداری و شیردهی ممنوع است؟
- رتینوئیدها جزو دسته دارویی C یا X هستند که خطراتی برای جنین دارند، از جمله:
- نقایص مادرزادی در سیستم عصبی، قلب، جمجمه
- اختلال در رشد جنین
- هرچند رتینول موضعی جذب سیستمیک بسیار کمی دارد، اما هیچ سطح ایمنی مشخصی تعیین نشده و ریسک حتی در مقدار کم هم مطرح است.
راهحل جایگزین:
افراد باردار یا شیرده میتوانند از ترکیبات جایگزین زیر استفاده کنند:
| ترکیب | ویژگی |
|---|---|
| باکوشیول (Bakuchiol) | آنتیاکسیدانی گیاهی با اثر مشابه رتینول، بیخطر در بارداری |
| نیاسینامید | روشنکننده، ضدالتهاب و ایمن برای همه |
| ویتامین C ملایم | آنتیاکسیدان، روشنکننده و بدون اثر سیستمیک خطرناک |
🧴 2. افراد با پوست بسیار حساس، تحریکپذیر یا دچار بیماریهای التهابی
رتینول میتواند باعث تحریک، سوزش، خشکی، پوستهریزی و التهاب در برخی پوستها شود، بهخصوص در افراد دارای:
- روزاسه (Rosacea)
- اگزما (درماتیت آتوپیک)
- درماتیت سبورئیک یا تماسی
- پوستهایی با سد دفاعی ضعیف یا لایهبرداری مداوم
- پوستهایی که همزمان از اسیدهای قوی یا داروهای ضدآکنه استفاده میکنند
چرا این افراد باید احتیاط کنند؟
- پوست این افراد نسبت به تحریکهای خفیف واکنش شدیدتری نشان میدهد
- رتینول با افزایش نوسازی سلولی ممکن است واکنشهای التهابی موجود را تشدید کند
- پوست حساس اغلب سد محافظ ضعیفتری دارد و نمیتواند رتینول را بهدرستی تحمل کند
راهکار پیشنهادی:
اگر فرد دارای پوست حساس است اما تمایل به استفاده از رتینول دارد:
- با پزشک یا متخصص پوست مشورت کند
- از رتینولهای ملایم، کپسولهشده یا فرمهای با بافر استفاده کند
- ابتدا هفتهای ۱ بار و با دوز پایین شروع کند
- روش “buffering” (استفاده بعد از مرطوبکننده یا ترکیب با آن) را امتحان کند
- به جای رتینول، از جایگزینهایی مانند باکوشیول، نیاسینامید یا پپتایدها بهره ببرد
❗ افراد دیگری که باید احتیاط کنند:
| گروه | توضیح |
|---|---|
| افراد دارای زخم فعال، پوست ترکخورده یا التهاب حاد | مصرف رتینول ممکن است باعث سوزش شدید و اختلال در ترمیم زخم شود |
| کسانی که اخیراً لیزر، میکرونیدلینگ یا لایهبرداری شیمیایی انجام دادهاند | پوست هنوز در حال ترمیم است و حساسیت به رتینول بالاست |
| مصرفکنندگان داروهای تجویزی قوی (مانند ترتینوئین، راکوتان) | مصرف همزمان با رتینول میتواند باعث تحریک مضاعف یا واکنش شدید پوستی شود |
💡 نکته نهایی:
رتینول برای افراد بسیار زیادی مؤثر و بیخطر است، اما برای استفاده از آن باید نوع پوست، شرایط پزشکی، و سوابق دارویی در نظر گرفته شود. در صورت تردید یا داشتن هرگونه سابقه حساسیت یا بیماری پوستی، حتماً با متخصص پوست یا درماتولوژیست مشورت کنید.
